H+N+S Landschapsarchitecten -

Opdrachtgever
Departement Omgeving Vlaanderen
LABO Ruimte
OVAM
Provincie West-Vlaanderen
Team Vlaams Bouwmeester

Locatie
Kust Vlaanderen (Blankenberge, De Panne, Oostende en Zevekote)

Schaal
L

Periode
2017

Partners
FABRICations
Tractebel

De uitdagingen voor de Vlaamse kust in relatie tot klimaat, milieu, economie en maatschappij zijn groot. De kustverdedigingsopgave, de veranderende demografische samenstelling en de zoektocht naar een meer circulaire economie passen niet direct binnen de huidige Vlaamse kustlijn. Voor een duurzame toekomst van de kust is een reconversie van het stedelijk systeem noodzakelijk.

Aanleiding

Onder invloed van de krachten van wind en water verschoof de Vlaamse kustlijn de afgelopen eeuwen continu. De huidige kustlijn ligt door de lineaire stedelijke ontwikkeling vast en moet gezien het dynamische karakter van de kust voortdurend onderhouden worden. Daarnaast kampt de kust met een verouderd imago. Er moet worden gezocht naar een toekomstbestendige, kust-eigen en diverse stedelijke, economische en ecologische mix waar zowel de mens als de natuur baat bij heeft.

Zinvolle reconversie

De kust zal in de komenden jaren geconfronteerd worden met demografische veranderingen, de impact van klimaatverandering, de omschakeling naar duurzame energie en naar een circulaire economie. Dit onderzoek laat zien op welke manieren een reconversie van de huidige kustlijn een mogelijk antwoord kan bieden op al deze veranderingen.

Inzicht in het stedelijk systeem kust is de basis voor zinvolle reconversies

We spreken in dit onderzoek van een ‘stedelijk systeem kust’, omdat we het functioneren en gebruik van de gebouwde omgeving steeds in samenhang bekijken met de onderliggende systemen (bijvoorbeeld open ruimte, water en mobiliteit). Hoe wordt dit gebouwde weefsel beïnvloed door een aantal grote evoluties en hoe kan het bijdragen aan de reconversie van dat fysisch, sociaal, ecologisch, economisch en toeristisch systeem van de kustzone?

Aanpak

Op basis van de analyse van het huidig functioneren, de toekomstige ontwikkelingen, discussies met de stuurgroep van dit onderzoek en een aantal experts hebben we een aantal kustbrede uitdagingen geformuleerd die in deze opgave aanleidingen vormden voor reconversies in de bebouwde omgeving.

Ontwerpend onderzoek

Samen met experts zijn de uitdagingen gekoppeld aan verschillende locaties die representatief zijn voor de uitdagingen die zich in de gehele kustzone aankondigen. In meerdere driedaagse ontwerp-ateliers zijn we hier met groepen betrokkenen nader op in gegaan, met als doel om ook verschillende actoren, instrumenten en coalities te vinden die de reconversies mogelijk kunnen maken.

Resultaat

Zes uitdagingen

Terugkerende onderwerpen, dilemma’s en uitdagingen uit de ontwerpsessies zijn vertaald naar zes thema’s die gezamenlijk het krachtenveld van een gezonde stad blootleggen. De kustbrede uitdagingen focussen zich specifiek op dit veld, maar zijn ook verbonden door overlappende thema's zoals diversiteit in bevolking en economie.

Veerkrachtige systemen: natuurlijke structuur als startpunt voor adaptatie
Vitale economie: behoefte aan een bredere economische basis
Gezond leven: productieve open ruimte als meerwaarde voor stedelijke ontwikkeling
Sociaal cultureel verbonden: een diverse kust voor iedereen
Circulaire samenleving: seizoensdynamiek en ruimtelijke verweving als economische opportuniteit
Energietransitie: havens als vertrekpunt voor een kustbrede economische reconversie

Luchtverontreiniging, geluidsoverlast en stress gebied invloed. Hoe kan de stad gezonder worden?

Klimaatverandering en energietransitie. Hoe kan de kustregio’s een positieve rol krijgen in de productie en distributie van energie ?

Reconversies

Voor vijf stedelijke condities zijn specifieke opgaven uitgewerkt: de kustlijn, historische kernen, verkavelingen, de kusthavens en de zomen. In alle vijf de contexten komen meerdere uitdagingen samen; deze zijn immers vaak nauw met elkaar verbonden. Aan de hand van de vier cases zijn hiervoor ruimtelijke principes ontwikkeld.

De eerste lijn doorbroken: Door strategische sloop en hoogbouw ontstaat een veel breder ruimtelijk palet met prettige zonnige ruimtes op de zeedijk, nieuwe voorzieningen en woontypologieën en een betere integratie met het stedelijk weefsel achter de dijk

Integratie van wonen en landschap: resulteert in een robuuster duin-kwelsysteem met fluctuerende waterpeilen en tijdelijke verblijfsmogelijkheden. Ook kunnen duinen geleidelijk uitgebreid worden in bungalowgebieden.

Ruimte voor woonkwaliteit: Rondom indentiteitsdragers zoals een klooster of school wordt ingezet op kwalitatieve open ruimte. Ook liggen er kansen om de kernen stevig te verbinden met het buitengebied, zodat er fijne dorpsommetjes komen.

Aanpassen aan lokale identiteit

De principes geschetst in dit onderzoek geven een goed beeld van de mogelijkheden, maar zijn niet overal zomaar toepasbaar. Juist door ze als een benadering te beschouwen, ontstaan op elke plek locatie-specifieke reconversies die ingaan op de fysieke kansen en beperkingen, maar ook de sociale, economische en historische identiteit.