Cultuur-historie + Recreatie
Vlak onder Zwolle ligt het onbekende maar eeuwenoude landgoed Windesheim. Achterop het terrein blijken de restanten van de tuinaanleg uit de vroegste periode wonderwel bewaard. De water- en padenstructuur uit de 18e eeuw vormt nu de basis voor de vernieuwing.
Windesheim is een groot landgoed waar het boerenbedrijf nog steeds de basis onder de bedrijfsvoering vormt. Toch moet de Stichting die het landgoed beheert ook nadenken over verdere vernieuwing en verbreding van de bedrijfsvoering in economisch opzicht. Voor het 18e eeuwse hart van het landgoed heeft H+N+S daarom een vernieuwingsplan gemaakt waarbij oude waarden zo goed mogelijk worden ingepast en nieuwe kwaliteiten kunnen worden ontwikkeld.
De tuin- en parkaanleg van de historische buitenplaats Windesheim is een rijksmonument. Maar er moet wel wat gebeuren. Zo vraagt de historische beplanting om actie: niets doen betekent dat de monumentale bomen uit de eerste aanleg steeds slechter worden en uitvallen. Verder is het terrein nu beperkt toegankelijk en zijn de paden slecht begaanbaar. Ook moet in parkeergelegenheid worden voorzien.
Er wordt niet letterlijk gereconstrueerd; wel zijn nieuwe ingrepen sterk verankerd in het historisch erfgoed.
Voor het hart van Landgoed Windesheim hebben wij een visie opgesteld waarin een goed evenwicht tussen de historische terreinkwaliteiten en de nieuwe functie is nagestreefd. De bedoeling is de vervallen buiten (duurzaam) te kunnen bestendigen en tevens het gebied voor een breed publiek interessanter te maken. Het plan voorziet in het toegankelijker en aantrekkelijker maken van het park, onder meer met nieuwe entrees. Ook is extra parkeergelegenheid voorzien, op landschappelijke wijze ingepast. De parkeerplaats voor bezoekers is in de 1e fase aangelegd, net als een extra toegang.
De Stichting Windesheim wenst een aantal praktische verbeteringen uit te voeren. Voor de oude buiten met de historische tuin- en parkaanleg (ca. 30 hectare) is door ons daarom een toekomstvisie op hoofdlijnen opgesteld. Zo zorgen we ervoor dat de diverse, op korte termijn te realiseren deelprojecten passen binnen een langetermijnvisie en wordt voorkomen dat men later spijt krijgt van de eerste deelprojecten).
In een eerste stap heeft verdieping plaatsgevonden in de terreinkwaliteiten en de wensen van de betrokken partijen. Vervolgens is getracht te komen tot afstemming tussen de diverse deelbelangen (historie, beleving, functionaliteit, budget). Op basis hiervan zijn de contouren van het hoofdlijnenplan genoteerd in een eerste visie. In de laatste werkstap is de ontwikkelde visie genoteerd en uitgewerkt in behapbare onderdelen ten behoeve van de realisatie.
Om met respect voor de cultuurhistorische kwaliteiten van Windesheim in te kunnen grijpen, is het belangrijk de bestaande situatie goed te begrijpen. Schrijven in het werk van een voorganger vereist kennis van zaken, zodat dit op een goede manier plaatsvindt. Dit begint met kennis van het verleden. De huidige situatie is in beeld gebracht en de cultuurhistorische en landschappelijke betekenis van het terrein is onderzocht.
Er is uitvoerig historisch onderzoek verricht naar het oorspronkelijke plan en de later ontwikkelingen. Op basis hiervan zijn 7 tijdlagen met eigen karakteristieken onderscheiden. Per laag zijn de oude ontwerpprincipes aangeduid (van de ontwerpers Husley en Springer) en welke sporen hiervan nog terug te vinden zijn. Hiermee is het mogelijk een historisch verantwoord doch eigentijds ontwerpvocabulaire op te stellen dat de basis vormt voor het vernieuwingsplan.
Vanuit de analyse is een duidelijke hoofdconclusie te trekken. De opgespoorde kenmerkende driedeling van het terrein wordt verder versterkt. Voor twee van de drie deelgebieden wordt gekozen voor één dominante tijdlaag, die richtinggevend is voor de te maken ontwerpkeuzes. De hand van ons als hedendaagse ontwerper - en opdrachtgever - is hier terughoudend aanwezig.
In de directe omgeving van het voormalige huis en de stijltuinen is de Springer-laag dominant. Voor het deelgebied van het landschapspark ten noorden van het Engelsche Bosch, de wandeling, geldt de periode van Husly als dominante laag. Voor het tussengelegen deelgebied – tussen Springer-tuin en de landschapswandeling van Husley, geldt dat de sporen uit de rijke geschiedenis grotendeels verloren zijn gegaan. Hier voegen wij een nieuwe laag toe.
Dit betekent dat ondanks de rijksmonumentale status er degelijk ontworpen wordt aan Windesheim: wij geven met dit plan weer ‘een draai aan het rad’. Het hoofdlijnenplan voegt een nieuwe planlaag toe. Wij maken keuzes, omdat het huidig functioneren van het landgoed daarom vraagt en interpreteren het verleden daar waar de kennis van het verleden hiertoe noopt (omdat simpelweg de gegevens ontbreken hoe het exact was).
Op de masterplankaart is het beoogde toekomstperspectief van Windesheim geschetst, als wenkend perspectief. In het plan wordt voortgeborduurd op de hoofdopzet (de driedeling) zoals die door Otten Husly is geïntroduceerd en waar ruim een eeuw later door Spinger verder op is doorgegaan. Met dit plan wordt een nieuw hoofdstuk aan de geschiedenis van Windesheim toegevoegd, zorgvuldig verankerd in het verleden.
Voormalig medewerker Claire Laeremans
