inzending Eo-Wijers prijsvraag: De Stedendriehoek, naar een energieneutrale stedelijke regio

Aanleiding

De tiende EO Wijers prijsvraag plaatst de energietransitie in het hart van de opgave. De overgang naar CO2-arme bronnen is qua impact vergelijkbaar met de industriële revolutie en kan een 'competitive edge' voor het vestigingsklimaat in en de concurrentiekracht van de Regio Stedendriehoek opleveren. Maar wat zijn de effecten op het regionale stadslandschap?

Energieneutraliteit in 2030

De Stedendriehoek (S3H) heeft een ambitieuze doelstelling met het bereiken van energieneutraliteit in 2030. Het is duidelijk dat we voor deze megaoperatie uit een ander vaatje moeten tappen. Dit gaat alleen lukken als we een flinke rugwind weten te organiseren die energiebesparing en –opwekking naar elkaar toe weten te buigen.

Aanpak

Nieuwe economische werkelijkheid

De uitwerking toont tot welke circulaire legenda de nieuwe economische werkelijkheid zal leiden bij slimme(re) benutting van het regionale kapitaal:

• Natuurlijk kapitaal van water, bodem, grondstoffen en energiepotentieel door energie- en natuur-inclusief plannen, kringlopen te sluiten en in duurzaam evenwicht exploiteren;
• Logistiek kapitaal: energie-efficiënt netwerk voor mensen, goederen, afval- en reststoffen en energiestromen door slim verbinden en benutten;
• Sociaal (kennis)kapitaal: buurtschappen en cleantech productieomgevingen als hotspots van interactie en innovatie door actief stimuleren, toegankelijk maken en zeggenschap organiseren.
• Cultureel kapitaal: erfgoed en beleefbaarheid van gebiedskwaliteit beschermen, benutten en ontwikkelen.

Tuin van de Randstad en Ruhrgebied

De drijvende kracht van bedrijven, bewoners en (energie)coöperaties kan alleen worden benut als belemmerende wetgeving wordt opgeruimd. De beweging, die dan ontstaat, vereist dat de Regio Stedendriehoek met een heldere visie de ruimtelijke ontwikkelingen kanaliseert. De regio heeft enorme potentie als ontspannen tussenland, als tuin voor Randstad en Ruhrgebied.

Resultaat

Regio’s die door een intelligente inzet van landschappelijk en sociaal kapitaal in staat zijn om kringlopen te sluiten, mobiliteit te organiseren en tegelijk een aantrekkelijk woon-, werk- en recreatielandschap weten te creëren zullen direct een competitief voordeel hebben. De stedendriehoek heeft de juiste maat en schaal om zich te ontwikkelen tot een sterke circulaire economie. Men zal daarvoor wel op een andere manier naar stad en land moeten kijken en moeten kiezen voor nieuwe exploitatievormen die gepaard gaan met schaalvergroting én -verkleining.

Specialisatie en opschaling

Op de nieuwe regionale kaart springen vooral de grootschalige circulaire agro-clusters en bedrijventerreinen eruit. Alleen door specialisatie, opschaling en het sluiten van kringlopen kunnen dit wereldspelers in een duurzame economie worden. Bovendien ontstaat hierdoor ruimte om op grote schaal hernieuwbare energie te produceren. Zo kunnen zowel agrarische reststromen als wind- en zonne-energie elektriciteit aan de gebouwde omgeving aanbieden.

Zelfvoorzienende buurtschappen

Dit levert een mooi contrast op met de juist kleinschaliger georganiseerde buurtschappen en nieuwe landgoederen nieuwe stijl. Hier wordt een hoge zelfvoorzieningsgraad door de BTK beloond met economisch voordeel. Energiecoöperaties op buurtschapsniveau hebben de slagkracht om de grotendeels door geothermie gevoede gebouwde omgeving warmteneutraal te maken. Door inzet van kleinschalige biomassateelt zit ook het buitengebied er warmpjes bij. Verrassend genoeg komt de meeste energie van de Veluwe.

Energiebos op de Veluwe

Door bij bosontwikkeling heel bewust te kiezen voor een focus op natuur en recreatie of op productiviteit ontstaat een actief natuurgebied dat een grote hoeveelheid windturbines kan absorberen, hier illustratief op de waterscheiding geplaatst.

Aantrekkelijk stadslandschap door Hanzewaarden

We laten zien hoe de stedendriehoek concurrentievoordeel kan behalen door op de ‘Hanzewaarden’ in te zetten. Het zijn precies die aspecten die – publiek, privaat en particulier- nodig zijn om het S3H-vliegwiel extra spin mee te geven. De resultaten: een aantrekkelijk stadslandschap, een veranderde, maar sterke economie die zo’n 90.000 extra banen oplevert en waarin en passant razendsnel de CO2 uitstoot wordt gereduceerd. Waar wachten we nog op?

Vervolg

Vanaf september 2015 gaan we met de andere prijswinnaars en de gemeente een vervolgtraject in. Hierin wordt de visie verder doordacht en richting gegeven aan de toekomst van de Stedendriehoek.

INHOUDELIJKE BIJDRAGE

Voormalig medewerkers Inge Kersten en Joppe Veul