Dynamiek + Kustverdediging

Zandmotor, dynamische kustverdediging Zuid-Hollandse Kust

Met de Zandmotor is een pilot uitgevoerd met het aanbrengen van een grote hoeveelheid zand voor de Nederlandse kust. Na aanleg zal dit zand zich door wind, golven en zeestroming verspreiden langs de kust tussen Hoek van Holland en Scheveningen.

© Hans van der Meer

Als één van de auteurs van het ‘Klein Kustboekje’ (2006) was H+N+S landschapsarchitecten vanaf het begin betrokken bij de ontwikkeling van het concept ‘zandmotor’. Met dit boekje wilde de adviescommissie voor de Zuid-Hollandse Kust het belang van de integrale aanpak van kustontwikkeling onder de aandacht brengen. Dirk Sijmons en Marcel Stive (TU Delft) kwamen samen op het idee om in plaats van de 4 á 5 jaarlijkse onderhouds-zandsuppletie in 1 keer een zeer grote hoeveelheid zand in het kustsysteem in te brengen. De essentie van het advies was dat op een innovatieve wijze gebruik gemaakt zou moeten worden van zand en natuurlijke (erosie)processen om de veiligheid, maar ook recreatie én natuur aan de Zuidhollandse kust te versterken. Dit concept vond zijn doorwerking in de Zandmotor zoals deze in 2011 is aangelegd tussen Hoek van Holland en Kijkduin, mede dankzij de inzet van gedeputeerde Lenie Dwarshuis (destijds voorzitter adviescommissie Zuid-Hollandse kust).

In samenwerking met DHV en Deltares heeft H+N+S landschapsarchitecten in 2009 gewerkt aan de MER-studie naar de positie, omvang en vorm van de pilot voor de Zandmotor, die heeft geresulteerd in de uiteindelijk aangelegde haakvorm. Naast de technische- en kustmorfologische vormgeving is ook nadrukkelijk ontworpen aan de juiste condities voor ontwikkelingsmogelijkheden voor recreatie en natuur. Het tijdelijke karakter, de veranderlijkheid en vergankelijkheid vormen daarbij de grootste inspiratiebron. De afgelopen jaren heeft de lagune zich ontwikkeld tot de Nederlandse hotspot voor kitesurfen. Dankzij de kustvormende processen is het strand veel breder geworden, is er ruimte voor stuivend zand, beginnende duinvorming en zijn er diverse duinreeksen ontstaan. Het extra zand zorgt voor kustveiligheid maar ook voor een uniek recreatie- én natuurgebied. Het voorstel voor een toegankelijke uitkijktoren als attractie op het hoogste punt van de zandmotor is uiteindelijk niet gerealiseerd. Deze ontwierp H+N+S als ware het een raket die even geland lijkt te zijn om even later weer te vertrekken. Wel is er de Argusmast, als baken en orientatiepunt van waaruit alle processen met camera's en meetapparatuur wordt gemonitord.

Door de jaren heen is intensief gemonitord hoe de zandmotor zich ontwikkeld. De processen verlopen in hoofdlijnen zoals vooraf gedacht was. Het zand wat op het meest uitstekende deel van de zandmotor door de zee wordt afgeslagen, zet zich af net ten noorden van de zandmotor waar het strand flink breder is geworden. De Lagune verplaatst zich, is eerst groter geworden maar ondertussen is de permanente verbinding naar zee dicht geslibt met zand. De recreant heeft de zandmotor gevonden en in het hart gesloten. Het is onder andere een geliefde plek voor strandwandelingen en kitesurfen. Ook qua natuurwaarden heeft project zich bewezen. Er zijn verschillende processen op gang gekomen zoals natuurlijke duinvorming door opstuiving.