Visie Stadslandgoed Nieuwerve, Proeftuin in de Law Delta

Aanleiding

Als onderdeel van het compensatiepakket ‘Wind in de zeilen’ wordt op een deel van de beoogde locatie voor de marinierskazerne het JCV ontwikkeld, bestaand uit een hoogbeveiligde rechtbank, een penitentiaire inrichting (PI) voor zware doelgroepen met een extra beveiligde inrichting (EBI) en een overnachtingslocatie voor rechters en advocaten. Maar daarmee is de totale locatie van maar liefst 60 hectare nog niet gevuld. Waar kan het JCV het beste komen en wat te doen met de rest van het terrein?

Gebiedsanalyse

H+N+S is door het College van Rijksadviseurs namens de betrokken partijen (ministerie van BZK, Rijksvastgoedbedrijf, Dienst Justitiële Inrichtingen, Raad voor de Rechtspraak, OM, provincie Zeeland, gemeente Vlissingen, Waterschap Scheldestromen) gevraagd om hiernaar een studie te doen, bestaand uit een gebiedsanalyse en visievorming voor de totale locatie.

Visie

In het door het CRa overgenomen advies van H+N+S wordt een integrale gebiedsontwikkeling van het gehele MARKAZ-gebied bepleit. Vanuit een visie op het totaal wordt de locatiekeus van het JCV gedaan, niet andersom. Daarnaast wordt maximale maatschappelijke meerwaarde voor het gehele projectgebied en omstreken bepleit zoals recreatief medegebruik, waterberging, natuurontwikkeling, duurzame energieopwekking en een ‘living lab’ voor het Delta Kennis Centrum i.o. Het tot stand brengen van deze integrale gebiedsontwikkeling wordt uitdrukkelijk gesteld als de collectieve verantwoordelijkheid van alle betrokken partners, op alle publieke niveaus.

Uitwerking

Door ons is gestart met een ruimtelijke analyse van de locatie; Sweco voerde een analyse van technische beperkingen en belemmeringen uit. Op basis hiervan hebben we de visie opgesteld resulterend in het Stadslandgoedconcept. Het JCV kreeg daarbinnen vanzelf haar plek, rekening houdend met de belemmeringen, goed ingepast ten opzichte van de omgeving en - ook belangrijk - goed bereikbaar. Daarbij is ook geanticipeerd op toekomstige uitbreiding van het JCV.

AMBASSADEURSPROJECT

Het is ondanks de extreem korte tijd van enkele maanden en ondanks de uiterst beladen voorgeschiedenis gelukt een voorbeeldig project te realiseren. De betrokken partijen hebben ondertussen de gebiedsvisie bestuurlijk vastgesteld. Alle kikkers zitten weer in de kruiwagen. Daarbij is het project door het CRa benoemd als ambassadeursproject, een voorbeeld voor andere complexe gebiedsontwikkelingstrajecten.

Resultaat

Met het concept ‘Stadslandgoed Nieuwerve’ als proeftuin in de Law Delta ligt er een ontwikkelingsperspectief en ruimtelijk kader voor de gehele locatie. Naast het JCV wordt ruimte geboden aan natuur en recreatie en aan faciliteiten voor klimaatadaptatie, duurzame voedselvoorziening en energietransitie zoals proefvelden voor het Delta Kenniscentrum - een breed samenwerkingsverband i.o. van Zeeuwse kennisinstellingen op het gebied van water, voedsel en energie.

MERK ZEELAND

De studie ‘Stadslandgoed Nieuwerve’ is opgezet volgens het ‘Zeeuws Ruimtelijk Decreet’ (Ro en Ad architecten) en opgemaakt in de huisstijl van de provincie zoals vastgelegd in het ‘Merk Zeeland’. Achterliggend idee is dat zo een invulling wordt bepleit die plek-specifiek is, gebaseerd op het Zeeuws DNA, en dat er een trots spreekt uit de planambitie voor het Stadslandgoed Nieuwerve als proeftuin in de Delta. Het echec van de mariniers die niet kwamen moet plaatsmaken voor nieuw elan en enthousiasme voor wat er wél komt.

ZEEUWS DNA

Het is tevens een uitnodiging naar hen die straks met de uitwerking van de planonderdelen aan de gang gaan om dichtbij dit Zeeuws DNA te blijven. De essentie van Zeeland is dat het twee kanten heeft: water en land, ruig en zacht. Twee zielen in één borst. Deze polariteit toont zich ook in de uitwerking van het stadslandgoed: groot en stoer, maar met aandacht voor de menselijke maat. Een uitwerking die past in een lange traditie van buitens en landgoederen op Walcheren en tegelijkertijd invulling geeft aan de grote opgaves waar Zeeland nu voor staat.

Kreekbossen

Voor het ontwerp en de landschappelijke inpassing van het JCV wordt aangesloten bij de geschiedenis, door een combinatie te maken van de oude traditie van buitens en landgoederen op Walcheren èn de schaal en stoerheid van de moderne kreekbossen van Nico de Jonge. Het nieuwe landgoed nestelt zich als een nieuw boscomplex, waar de Buitenhaven en het buitenwater van de Westerschelde bijeen komen, zodat het in schaal de concurrentie hiermee aan kan.

GROENBLAUW RAAMWERK

Het bos zorgt voor samenhang en structuur, creëert luwte (een behaaglijk binnenmilieu) en zorgt ervoor dat enkel een inkijkje mogelijk is waar gewenst (belangrijk gezien de functie van het JCV). Het casco bestaat naast bos en lanen ook uit water: het vormt het ruimtelijk raamwerk van het landgoed. Het watersysteem ondersteunt de ruimtelijke hoofdopzet, gekoppeld aan zichtlijnen en wandelroutes, en fungeert zo als het ‘blauwe cement’ dat de programmaonderdelen bindt. Het water heeft ook een praktische functie. Het is onderdeel van de functionele zonering. Ook is het water nodig om droge voeten te houden en onderdeel van de ecologische structuur.

Experimenteerruimte

Centraal idee is dat het landgoed partijen samenbrengt, zodat het geheel uiteindelijk meer is dan de optelsom van de losse onderdelen. Het landgoedconcept biedt het royale landschappelijke jasje voor het JCV, maar ook de ruimte voor een ‘buitenpost’,  pied à terre van het Delta Kennis Centrum, aanvullend op de Kenniswerf Vlissingen, gericht op duurzaam vormen van waterbeheer, energie- en voedselvoorziening. Het landgoed biedt hiervoor de test- en experimenteerruimte.

Proefvelden

Op het landgoed is plek voor ruimtevragende functies, met proefvelden/living labs voor onderzoeks- en onderwijsdoeleinden (met bijbehorende faciliteiten), liefst ook gekoppeld aan de proefvelden van het RWZI. Met name tussen de twee laatste onderdelen is synergie mogelijk. Kan bijvoorbeeld de RWZI gebruikt worden om energie en grondstoffen uit de waterzuiveringsinstallatie terug te winnen enz.? Een eerste pilot is al gestart, op de zuivering zelf.

BOSSFEER

Door de ontwikkeling van het JCV als onderdeel van een groter landgoed te zien, krijgt de bossfeer diverse functies. Het is het decor waarin ondanks de functie van deze penitentiaire instellingen toch een prettige omgeving ontstaat met een bosrijke woon- en leefomgeving, met bijvoorbeeld ook sporten in een groene setting. Het bos zorgt ook voor een groene inpassing/afscherming richting Ritthem. Daarnaast is het bos living lab voor het Delta Kennis Centrum en haar kennisinstellingen, proeftuin voor de RWZI, en klimaatbos, energiebos en productiebos (voor duurzame houtoogst).

Stadslandgoed

Het terrein biedt de mogelijkheid deels als natuurbos en recreatiegebied te worden ingericht. Zo wordt het ook een plek voor recreatief medegebruik voor inwoners van Vlissingen, als uitloopgebied van de stad, als doorgangsgebied van stad naar ommeland, met wellicht zelfs ruimte voor een natuurcamping of een buitenleslocatie voor scholen. Zo gloort een concept van een landgoed in dienst van de Vlissingers; een echt stadslandgoed.

Het project is in 2021 benoemd tot Ambassadeursproject van het Atelier Rijksbouwmeester en geselecteerd voor het Jaarboek Stedenbouw en Landschapsarchitectuur 2021.