compact + continu
De uitvoering van een 30 kilometer lange dijkverbetering in de Betuwe, langs de Nederrijn en Lek, wordt dit jaar afgerond. H+N+S Landschapsarchitecten was betrokken vanaf het begin van de planvorming. Uniek voor deze dijkverbetering is de inbedding binnen het programma Ruimte voor de Rivier. Pieter Schengenga is betrokken bij de uitvoering als adviseur ruimtelijke kwaliteit namens Waterschap Rivierenland. Hij stemt af met de landschapsarchitect van de combinatie dijkverbetering HOP.
Dit dijkverbeteringsproject is tot stand gekomen in het kader van ‘Ruimte voor de Rivier’ en zit inmiddels in de laatste fase van aanbesteding en uitvoering. Het werken aan de dijken raakt de essentie van het Nederlandse landschap. H+N+S heeft voor deze opgave de landschapsvisie, het beeldkwaliteitsplan en het landschapsplan opgesteld.
De toekomstige dijken zullen bestaan uit een compacte en continue hoofdvorm die volledig geïntegreerd zijn in het gevarieerde landschap van de oeverwal
De toekomstige dijken zullen bestaan uit een compacte en continue hoofdvorm, die beheerd wordt door het waterschap, en aansluitende grondbermen, die volledig geïntegreerd zijn in het gevarieerde landschap van de oeverwal. De vele eigenaren en gebruikers van de grondbermen geven samen dit landschap kleur. Ten opzichte van een standaardoplossing zijn de inrichtingskosten hoger, maar is er veel minder grondaankoop nodig. Bovendien beheren de dijkbewoners ‘automatisch’ een deel van de dijk. Daarmee is het echt een dijkontwerp van deze tijd geworden.
De betrokkenheid van H+N+S Landschapsarchitecten begon in 2008, toen een serie ‘handreikingen ruimtelijke kwaliteit dijkverbetering’ is opgesteld. H+N+S werkte samen met DHV aan de MER en het projectplan van het deeltraject Everdingen-Ravenswaaij. Toen in de loop van het proces bleek dat meer regie op de samenhang tussen de deeltrajecten gewenst was, kreeg H+N+S opdracht om het Handboek dijkverbetering op te stellen, in samenwerking met de andere ontwerpers. Dit handboek omvat een visie, beeldkwaliteitsplan en landschapsplan voor het gehele dijkverbeteringstraject en vormt een contractstuk bij de aanbesteding en uitvoering.
De dijk heeft grote kwaliteit als lijn in het landschap. Zeker waar de kruin relatief smal is, en ook nog steile taluds aanwezig zijn, geeft de dijk echt het gevoel ‘boven het landschap te zweven’. Dit aangrenzende landschap is dichtbij: boomgaarden, weiden en bebouwing lopen door tot aan de dijkvoet. In het grootste gedeelte van het gebied (oeverwallenlandschap) vertoont dit landschap aan weerszijden bovendien overeenkomstige kenmerken: ook in de uiterwaarden zijn akkers en boomgaarden aanwezig. Ten westen van Culemborg wordt de dijk meer en meer een scherpe grens tussen land en water. Ook vormt de bebouwing aan de dijk hier een aaneengesloten lint.
Onder invloed van versterkingsmaatregelen zal de dijk breder en logger worden. De positie als ‘lijn’ of ‘scherpe grens’ is niet langer vanzelfsprekend, maar vraagt extra aandacht. De dijkverbetering vindt daarom plaats vanuit het principe dat de zichtbare hoofdvorm van de dijk visueel en functioneel zo compact mogelijk is. Beheersstroken volgen exact de lijn van de kruin en worden integraal beheerd als onderdeel van de ‘hoofdvorm’ van de dijk. Versterkingsmaatregelen buiten de hoofdvorm zijn geïntegreerd in het landschap. Het ontwerp is uitgewerkt met behulp van twee verschillende basisprofielen. Culemborg vormt het omslagpunt.
Met de realisatie van de dijkverbetering Hagestein-Opheusden bereidt Waterschap Rivierenland dit deel van de Betuwe voor op een veilige toekomst. Twintig jaar na realisatie van de dijkversterking Afferden-Dreumel (Waal) voegt H+N+S Landschapsarchitecten weer een markante rivierdijk van grote lengte aan zijn portfolio toe.
Voormalig medewerker Thijs de Zeeuw
