AANLEIDING

İzmir is een stad met 4,4 miljoen inwoners en is spectaculair gelegen aan de Golf van İzmir aan de westkust van Anatolië, Turkije. De stad is gesticht nabij diverse natuurlijke bronnen, aan het water en met meerdere beken die uit de heuvels komen: een zegen, maar soms ook een vloek. Vooral omdat İzmir tegenwoordig een zeer dicht verstedelijkt gebied is en vrijwel volledig verhard. Waterwegen zijn dichtgemaakt en rivieren zijn gekanaliseerd om het water snel af te voeren, maar hun capaciteit is beperkt. Bovendien zijn de bodems van İzmir over het algemeen verdicht en infiltreren ze slecht, wat resulteert in een snelle afvoer – ook vanuit het stroomopwaartse achterland. Alles bij elkaar resulteren deze omstandigheden in een hoog risico op plotselinge overstromingen tijdens hevige regenval zoals in januari 2021.

VISIE

In deze quickscan gebruikten we een holistische benadering om manieren te vinden om het watersysteem van İzmir opnieuw in evenwicht te brengen. Deze aanpak is gericht op het bieden van integrale oplossingen op meerdere schaalniveaus, van boven- tot benedenstrooms. Belangrijk hierbij was om niet alleen te zoeken naar oplossingen voor extreme weersomstandigheden, maar ook om de dagelijkse leefomgeving en het microklimaat te verbeteren. De sleutel tot de complexe uitdaging in het waterbeheer van İzmir kan worden gevonden in een combinatie van stroomopwaartse opslag, detentie en retentie, en het optimaliseren van het afvoersysteem. De stad moet ‘verzacht’ worden door de hoeveelheid verharde oppervlakken te verminderen. Bovendien zou het benutten van natuurlijke processen, geïnspireerd op de historische en natuurlijke situatie, een prioriteit moeten worden. Dit kan vervolgens worden opgenomen in een plan voor de lange termijn.

WERKING VAN HET STROOMGEBIED

In ons onderzoek hebben we ons gericht op twee voorbeeldgebieden: Bostanli en Poligon. Voor beide gevallen worden drie deelgebieden onderscheiden: het bovenstrooms landelijk gebied, het middenstroomse gebied (stad op de heuvels) en het lager gelegen gebied (stad in de uiterwaarden). In de bovenstroomse gebieden komen veel kleine natuurlijke beken samen die in bredere stromen richting de stad lopen. Deze stromen zijn vaak gekanaliseerd in stroomafwaartse stedelijke gebieden. Omdat duikers onder bruggen relatief klein zijn, vormen ze tijdens extreme weersomstandigheden knelpunten voor de waterafvoer. Andere uitdagingen in de midden- en bovenstroomse gebieden zijn erosie bij kale hellingen en snelle afstroming door grootschalige verharde gebieden in de wijken. Uitdagingen voor de stad in het benedenstroomse gebied zijn de vele waterstromen uit hoger gelegen gebieden die er uitmonden en de drainageproblemen als gevolg van stijgende waterstanden in de kanalen. Bij vloed kan de situatie zelfs nog problematischer worden.

BOSTANLI

Binnen het gebied van de Bostanli casestudie zoomden we in op verschillende locaties als potentiële pilot projecten. Voor de bovenstroomse gebieden die te maken hebben met snelle afvloeiing en erosie kunnen mogelijke interventies bestaan uit het aanbrengen van contourgeulen, het verbeteren van het systeem van controledammen en het nemen van maatregelen tegen erosie, zoals schanskorven of terrassen. Een ander voorstel wat verder onderzocht moet worden is het investeren in een reservoirstrategie, met een opeenvolging van kleine reservoirs of een groot nieuw reservoir.

Middenstrooms zouden gekanaliseerde stromen moeten worden verbreed en vergroend. Dit kunnen groene corridors worden met daarlangs nieuwe recreatieroutes. Op kleinere schaal kunnen netwerken van bioswales, parken met infiltratie-/opslagvijvers en wadi’s worden ontwikkeld. De nadruk van de benedenstroomse gebieden moet liggen op het zo snel mogelijk afvoeren van zoveel mogelijk water. Om dit te bereiken kunnen profielen van stroomgeulen worden verbreed, duikers worden vergroot en bruggen worden verhoogd. Dit vermindert het aantal obstakels die een knelpunt veroorzaken en draagt bij aan het verlagen van de waterstanden terwijl de afvoercapaciteit behouden blijft. Kanalen kunnen vervolgens worden omgevormd tot groene corridors met aantrekkelijke randen en fietsroutes die in het droge seizoen gebruikt kunnen worden.

POLIGON

In veel opzichten kampt het stroomgebied van Poligon met soortgelijke uitdagingen als Bostanli. De reikwijdte van de voorgestelde interventies kan op dezelfde drie gebieden worden onderscheiden: stroomopwaarts, middenstrooms en stroomafwaarts. Voor de bovenstroomse gebieden is het doel om zoveel mogelijk water vast te houden en te bergen. Dit kan door aanpassingen te maken in het huidige landgebruik. Bijvoorbeeld door de bodem te verbeteren, door contourgeulen aan te brengen of door herbebossing. Meer technische maatregelen zouden het verbeteren van de huidige wateropslaginfrastructuur zijn, door het creëren van meer en grotere reservoirs en/of dammen.

In de middenstroomse gebieden – ‘stad op de heuvel’ – moet de nadruk liggen op het afremmen van het water en het verminderen en vertragen van de uitstroom naar lager gelegen gebieden. De inrichting van de groenblauwe openbare ruimte in deze gebieden, vooral in nieuwe stedelijke ontwikkelingen, moet worden geoptimaliseerd door het creëren van terrassen, stadsparken, wadi’s en bioretentiegebieden. Technische maatregelen om dit te bereiken kunnen onder meer waterreservoirs, waterdoorlatende bestrating met onderliggende opslag- en opvangvijvers zijn. In ons pilot project stroomafwaarts stellen wij voor om parkeerplaatsen te vervangen door één gebouw, zodat er ruimte ontstaat voor een groene boulevard, waarbij waterretentie wordt gecombineerd met recreatiemogelijkheden.

VERVOLG

Het verbeteren van de veerkracht van het watersysteem van İzmir zal een langdurig proces zijn. Het zal coördinatie tussen departementen, de betrokkenheid van de particuliere sector en bewoners, en aanzienlijke investeringen vereisen. Niettemin moet het worden gezien als een geweldige kans om de leefomgeving van de stad te verbeteren en tegelijkertijd het watersysteem van de stad te verbeteren.

Deze quickscan heeft de potentie aangetoond van een integrale aanpak voor de watergerelateerde uitdagingen van İzmir. Op de meest kansrijke locaties worden pilot projecten geïdentificeerd voor een meer gedetailleerd onderzoek. Volgende stappen zouden de ontwikkeling van voorlopige ontwerpen, een technische en financiële haalbaarheidsstudie en meer gedetailleerde hydrologische modellering moeten omvatten. Parallel hieraan moet het proces van een geïntegreerd waterplan en een programma voor burgerbetrokkenheid worden opgestart. Dit zou een bewustmakingscampagne moeten omvatten om particuliere landeigenaren te betrekken bij het gezamenlijk opvangen van zoveel mogelijk water in de stroomopwaartse en middenstroomse gebieden.

INHOUDELIJKE BIJDRAGE

Voormalige medewerkers Josje Hoefsloot en Yuka Yoshida.