De dijk is nooit af

De adaptieve dijk die we voorstellen is geen eindplan, maar een onderhouds- en groeistrategie.

Historische kaarten laten zien dat de Waaldijk al meer dan twee eeuwen op dezelfde plek ligt; met de tijd is de rivier beteugeld en is de dynamiek uit het systeem verdwenen. Dat beperkt de oplossingsrichtingen voor de komende versterkingsopgave(n). Om dit te doorbreken laten we de gangbare, in tijd en ruimte scherp begrensde dijkprojecten los. Werken aan de dijk betekent permanente transformatie, adaptiviteit en hernieuwde dynamiek. De binnen- en buitendijkse omgeving gaan samen met de dijk de hoogwaterveiligheid realiseren. De dynamiek van het riviersysteem wordt gebruikt voor een slimme sedimentstrategie, waarmee bestaande oeverwallen verhoogd en nieuwe gecreëerd worden. Binnen de groeistrategie is er ruimte voor bijzondere vormen van wonen, werken en recreëren.

Aanleiding

De adaptieve dijk vraagt een nieuwe houding en omgangsvormen. Daarbij verandert ook de rol van het waterschap, dat de regie gaat voeren in de ruimtelijke en functionele koppeling tussen voor- en achterland. Dijkbeheerders en overheden maken afspraken met private partijen, waardoor een aannemer voor een lange periode verantwoordelijk wordt voor versterking en onderhoud van de dijk. Nieuwe strategieën en technieken worden geïmplementeerd en geoptimaliseerd. Low-tech oplossingen met zanddistributie, zandirrigatie en (autonoom) gerobotiseerd bouwen brengen de dijk letterlijk op gang. Maar ook dragen ze bij aan de leefbaarheid en het lokaal draagvlak voor deze permanente ‘uitvoeringsfase’, vanwege de kansen voor kleinschalige en gemeenschappelijke initiatieven.

1.Ontwikkelen in plaats van onteigenen

Stop met onteigenen van grond voor dijkverbetering en -onderhoud. Laat bewoners en bedrijven daaraan bijdragen inruil voor ontwikkelingsruimte. Voorbeeld: extra BVO op verhoogde berm.

2. Speel in op ritmiek aanliggend grondgebruik .

Verbind dijk en landschap door grondgebruik door te trekken tot op de dijkberm. Voorbeeld: boomgaard op overhoogte.

3. Maak gebruik van lokaal sediment

Leg winlocaties aan in daarvoor geschikte geulen in uiterwaarden. Onderzoek de mogelijkheden voor gebruik van het sediment op korte en langere termijn in het gebied.

4. Zet in op cyclisch wonen

Bouw niet voor de eeuwigheid maar tijdelijk, verplaatsbaar, opvijzelbaar en/of aanpasbaar. Zorg dat de gebouwen mee kunnen groeien.

5. Programmeer de dijkzone multifunctioneel

Laat de dijk reageren op de omgeving en omgekeerd. Voorbeeld: leg bij verbetering buitendijkse overtuinen waardoor binnendijks gebied, dijk en uiterwaard een woon/werk-, waterstaats- en recreatieve strook worden.

6. Bouw aan lokaal draagvlak

Stimuleer lichte bouw- en onderhoudstechnieken in combinatie met een bijdrage aan het onderhoud.

Het cyclisch wonen gaat over tijdelijke bouw met een horizon van 15 of 30 jaar waarna de woningbouw moet wijken voor een nieuwe dijkverzwaring. Dit kan cradle to cradle gerealiseerd worden. Een andere invulling van het cyclisch wonen gaat uit van de aanpasbaarheid van de bebouwing, waarbij woningen opvijzelbaar of verplaatsbaar zijn. Hierdoor kan op eenvoudige wijze op de dijk gebouwd worden en kan deze multifunctioneel geprogrammeerd worden.

Bij IJzendoorn zetten we de dynamiek van de rivier, de sedimentafzetting en het grondgebruik van het achterland in voor het nieuwe dijkbeheer. Door de gehele dijkzone in beheer te geven ontstaat er ruimte voor nieuwe gebruiksvormen. De sedimentdepots, natuurontwikkeling, recreatie, landbouw en overige bedrijvigheid worden onderdeel van één strategie. Door het afgraven, opslaan en laten rijpen van verschillende soorten sediment voor de dijkversterking, verandert het landschap met een cyclus van 5 tot 15 jaar. De snel veranderende opslag van sediment heeft een cyclus van 5 jaar en biedt ruimte voor natuur, tijdelijke recreatie en boomkwekerijen. De locaties die dicht bij de woonkern liggen veranderen minder frequent, hier zal voor een langere periode van 15 jaar sediment worden opgeslagen. Dit terrein kan worden benut als golfbaan of recreatiegebied.

In het continue proces dat de adaptieve dijk feitelijk is, gaan de binnen- en buitendijkse omgeving samen met de dijk voor de vereiste hoogwaterveiligheid zorgen. Om die te bereiken is tussen Tiel en Oosterhout een aantal locatie-specifieke oplossingsrichtingen verkend. Het gaat om:

• een meervoudige dijkzone,
• landwaartse versterking / vergroten tolerantie incidentele overstroming,
• versterking door slimme sedimentstrategie en vorming van nieuwe oeverwallen,
• dijkversterking op een ‘tweede lijn’, achter de huidige dijk,
• uitvoering van de versterking over een langere periode,
• het ontwikkelen van een dijkzone met tijdelijk gronddepot

​ Meer info >