Erfenis + Vleugels
Teuge, een dorp tussen Apeldoorn en Deventer, heeft een rijke ontstaansgeschiedenis en een sterk sociaal dorpsleven. Ruimtelijk kent het dorp echter weinig samenhang. Het mist ruimtelijk verbindende structuren die het dorp met al zijn kleurrijke sferen meer tot één geheel maakt. In samenwerking met Steenhuis Meurs en DaF Architecten, heeft H+N+S de “Kanskaart Teuge” opgesteld om de gemeente handvatten te bieden om de vleugels uit te slaan.
In het kader van deze kanskaart zijn drie ateliers georganiseerd. Ze kunnen de basis vormen voor de oprichting van de ‘Werkplaats Teuge’, waarin het Algemeen Belang Teuge samen met initiatiefnemers regelmatig bijeenkomen om werk te maken van de realisatie van de Kanskaart. Voortbouwend op de bestaande kwaliteiten worden antwoorden gezocht met als hoofddoel het versterken van de ruimtelijke samenhang en het beter beleefbaar maken van de bijzondere gelaagdheid van Teuge.
Teuge is een oude halteplaats halverwege Apeldoorn en Teuge. Langs het restant van het oude dorpslint staat karakteristieke (deels monumentale) lintbebouwing, waaronder de voormalige herberg de Zwaan. Langs de voormalige Rijksstraatweg en andere oude wegtracés staat ook historische laanbeplanting.
Vanuit het ontstaan als halteplaats heeft Teuge zich verder ontwikkeld tot een ‘zwermdorp’ van verspreide boerderijen. Deze karakteristieke hoeves zijn grotendeels nog in het landschap aanwezig. Ook nu is er geen sprake van een duidelijk centrum, maar van meerdere plekken in het dorp waar ruimte is voor activiteiten en ontmoeting (bijvoorbeeld de school en het verengingencluster). Het sterke dorpsleven is een essentieel kenmerk van Teuge, met veel verenigingen en een groot gevoel van ‘nabuurschap’.
In 1935 wordt aan de noordzijde van Teuge een vliegveld aangelegd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt het geannexeerd door de Duitsers en worden drie militaire complexen aangelegd. De gebouwen werden vormgegeven als boerderijen, zodat zij vanuit de lucht niet herkenbaar zouden zijn om te bombarderen. De aanleg was ook onderdeel van een landschappelijke en maatschappelijke visie, gericht op het zich thuis laten voelen van de nieuwe bewoners. Met deze aanleg ontstaat na het dorpslint en de verspreide boerderijen voor het eerst een ‘dorpskom’ in Teuge. Tegenwoordig is vliegveld Teuge en het MOB complex een belangrijke identiteit van het dorp. Voor het zuidelijk MOB-complex wordt een passende herbestemming gezocht, bij voorkeur in samenwerking met de huidige bewoners: de eco-tribe.
Het dorp heeft een groen en luw karakter en een strategische ligging in het buitengebied tussen Apeldoorn, Deventer en Twello. De omgeving is grotendeels in agrarisch gebruik, maar wordt ook steeds belangrijker als uitloopgebied voor Apeldoorn met recent het natuurgebied de Weteringsebroek ontwikkeld.
Aan de hand van deze vijf thema’s/tijdslagen worden vanuit de rijke geschiedenis van het dorp de huidige kwaliteiten en opgaven in beeld gebracht, als basis voor de toekomstvisie.
Teuge is van oorsprong een lintdorp. Met de aanleg van de N344 is het karakter van het lintdorp sterk veranderd. Door het oude lint op te waarderen en de oversteekbaarheid te verbeteren ontstaat meer samenhang tussen de oost- en westzijde en noord- en zuidzijde van het dorp.
De Zanden is de ruggengraat van het dorp wat betreft de ontsluiting maar is niet aantrekkelijk voor langzaam verkeer en wordt als onveilig ervaren. Door een vrij liggend fiets-/voetpad aan te leggen en een groenere inpassing kan dit verbeterd worden. Het maken van een helder entree van de luchthaven en het verbeteren van de mogelijkheden om het gebied te beleven vergroot de aantrekkingskracht en daarmee ook de economische potentie van de luchthaven.
De kracht van Teuge is het sterke dorpsleven. Ruimtelijk kent het dorp echter weinig samenhang. Door de aanleg van lanen, het benutten van de oude rollerbaan als nieuw verbindend element in noord-zuidrichting en het maken van nieuwe ‘dorpsommetjes’ ontstaat een sterker ruimtelijk kader. De openbare ruimte bij het verenigingencluster kan aantrekkelijker worden door meer verblijfskwaliteit, een verbindende padenstructuur, het verwijderen van hekken, een betere inpassing van het parkeren mogelijk ook met dubbelgebruik en het versterken met de relatie met de luchthaven enerzijds en het dorp anderzijds.
Het MOB terrein sectie A heeft een bijzondere bewoningsgeschiedenis en is nog heel compleet. Bij toekomstige herontwikkeling is het de aanbeveling dit collectieve karakter te behouden. Wil het MOB-complex iets betekenen voor Teuge als geheel dan zal het zich meer moeten openen en verbindingen aan moeten gaan met de rest van het dorp. Dit kan in de eerste plaats door middel van routes, maar ook de collectieve voorzieningen zoals de moestuin, het speelbos en de tempel hebben de potentie uit te groeien tot voorzieningen waar bewoners van het dorp gebruik van kunnen maken.
Om de kansen (op termijn) te realiseren is samenwerking nodig tussen de dorpsbewoners, verenigingen, ondernemers, het Algemeen Belang Teuge, de gemeente en alle overige initiatiefnemers en betrokken partijen. Tijdens het derde atelier zijn al kansenkaartjes ingevuld, die aangeven wat het project behelst, op welke termijn het project speelt, welke actoren betrokken zijn en hoe de financiering wordt geregeld. Per project is het belangrijk dat er een eerste aanspreekpunt/trekker is, die het project onder zijn of haar hoede neemt.
