Uitwerking en supervisie van realisatie van de A9 Gaasperdammerweg (SAA)

DBFM

In opdracht van Rijkswaterstaat voert IXAS het project A9 Gaasperdammerweg uit. IXAS is een samenwerkingsverband tussen Ballast Nedam, Fluor, Heijmans en 3i, opgericht voor het project A9 Gaasperdammerweg. Het betreft een DBFM-contract. Na realisatie van de weguitbreiding is IXAS twintig jaar lang verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud. Het park dat op een deel van de snelweg komt, wordt direct na oplevering aan de gemeente Amsterdam overgedragen.

Landtunnel

De A9 wordt verbreed naar 5 rijstroken per rijrichting met een wisselstrook. Circa 3 kilometer van de A9 komt in een landtunnel – de langste van Nederland. Zo wordt in de woonwijken langs de tunnel de lucht schoner en is er minder geluid. Bovenop het dak van de tunnel komt een park dat de wijken Gaasperdam en Bijlmermeer met elkaar verbindt. Het park wordt bijna twee kilometer lang en is daarmee het langste park van Amsterdam.

De uitdaging was het overeind houden van de uitgangspunten uit het gemeentelijk basisplan en tegelijkertijd tot een uitvoerbaar plan komen.

In het kader van de voorbereiding van de tender voor de A9 Gaasperdammerweg is door Rijkswaterstaat en de gemeente Amsterdam een basisplan opgesteld voor de wegbegeleidende beplanting en het dakpark. Dit basisplan (GRIP) is gemaakt door Ruwan Aluvihare van de dienst Ruimte en Duurzaamheid van de gemeente Amsterdam. Namens IXAS heeft H+N+S de supervisie gevoerd op de uitwerking richting realisatie van dit plan. In de loop van 2015 en 2016 is in nauw overleg met de technisch ontwerpers van IXAS het basisplan doorontworpen en vertaald in een DO en uitvoeringsgereed ontwerp.

Aanpak

2000 bomen

Bij de doorvertaling van het basisplan tot definitief ontwerp is veel aandacht besteed aan de maakbaarheid in de zin van betaalbaarheid (blijft het binnen budget) en uitvoerbaarheid (kan het technisch gemaakt worden en past het binnen wet- en regelgeving). Ondanks dat het definitief ontwerp op hoofdlijnen overeen komt met het basisplan zijn talrijke kleine en grote zaken gewijzigd. Zo staat uiteindelijk van de uitgevraagde ruim 2000 bomen er geen een meer op de zelfde plek.

Verdichting

Het dakpark vormt niet een groengebied op zichzelf maar zorgt voor een groene verbinding tussen het Gaasperplaspark en het voormalige Bijlmerpark, nu Nelson Mandelapark geheten. Het basisplan gaat er van uit dat in de komende jaren stedelijke verdichting plaats vindt op de vrijkomende percelen tussen de landtunnel en de bestaande wijken van Zuidoost. Ook het park zelf zal - hiermee samenhangend - nog transformeren, door gebruiksfuncties in zich op te nemen (recreatieve voorzieningen zoals nutstuinen of sportfuncties).

Keuzes

Het resultaat van een intensief proces van uitwerken, doorontwerpen en overleggen is een definitief ontwerp waarin veel mogelijk van de uitgangspunten en intenties uit het gemeentelijk basisplan zijn behouden. Op onderdelen zijn andere keuzes gemaakt die tot planwijzigingen hebben geleid. Soms zijn die wijzigingen subtiel, soms ook ingrijpend van aard. Altijd zijn ze tot stand gekomen in overleg met enerzijds IXAS en anderzijds de gemeente Amsterdam en Rijskwaterstaat.

Specials

In de uitwerking van het ontwerp is veel aandacht besteed aan de noodzakelijke gronddekking, om een goede beplanting op het dakpark te kunnen krijgen, maar ook aan de diverse kruisende verbindingen en in het plan opgenomen ‘specials’. Een van deze speciale plekken is een amfitheater met grastrappen, bedoeld als informele ontmoetingsplek en voor bepaalde evenementen.

Insectenparadijs

In de doorontwikkeling van het plan is een alternatief ontwikkeld voor de ‘kop’ van het dakpark, aan de kant van de Gaasp, bij het noordelijke dienstgebouw. Hier was in eerste instantie een wat anonieme beplantingsstrook met klimop voorgesteld. Door H+N+S is een insectenparadijs ontworpen, bestaand uit een vegetatie van bloemrijke grasland (ecologisch mengsel) met heesterbeplanting in stroken. Ook wordt gevarieerd in grondsoorten.

Inheems

Hierdoor en door de verschillende oriëntatie op de zon ontstaan verschillende condities. Zo zal in de loop der tijd vanzelf een heel gevarieerde beplanting ontstaan. Voor de insecten is er altijd op de dag wel een plekje in de schaduw te vinden. Het gekozen sortiment bestaat uit inheemse soorten heesters en kruiden. De gekozen soorten geven veel stuifmeel, dat is positief - vooral voor honingbijen.

Waardplanten

Ook wordt in drachtplanten (waardplanten) voorzien, wat voor insecten essentieel is. Naast kruiden zijn hiervoor ook - spontaan opgekomen - grassen van belang. Voor de vegetatie en fauna is behalve een uitgekiend ontwerp ook goed afgestemd beheer van groot belang. Door jaarlijks 20% van de kruidenvegetatie te laten staan (variërend per jaar), door te maaien met een vingerbalk (na 10.00 uur), en door het maaisel enkele dagen te laten liggen alvorens het af te voeren, zal een steeds interessantere vegetatie ontstaan.