Landschappelijke Inpassing Nieuwe Verbinding N69

aanleiding

Om de leefbaarheid en bereikbaarheid van de ‘Grenscorridor N69’ (het gebied van Eindhoven tot België en van Eersel en Veldhoven tot Heeze-Leende) te vergroten wordt met de samenwerkende partijen uit het Gebiedsakkoord gewerkt aan vernieuwing van de N69. Al tientallen jaren ondervinden de dorpen in het gebied overlast van vrachtwagens, sluipverkeer en opstoppingen. De Provincie Noord-Brabant realiseert met ‘de Nieuwe Verbinding N69’ een tracé tussen de nieuwe aansluiting op de A67 bij Veldhoven en de bestaande N69 ten zuiden van Valkenswaard. Het nieuwe tracé doorkruist echter ook een waardevol gebied met onder andere de beekdalen van de Run en de Keersop en de daarmee samenhangende natte natuurparel van de Keersopperbeemden, ecologische en landschappelijke waardes en recreatieve routes. Hierom is ruimtelijke kwaliteit, inpassing, duurzaamheid en ecologie één van de belangrijkste projectdoelstellingen en staat daarom centraal bij de uitwerking van het wegontwerp op basis van het Beeldkwaliteitsplan opgesteld door wUrck.

Boskalis Nederland heeft als hoofdaannemer de weg gerealiseerd in samenwerking met o.a. H+N+S Landschapsarchitecten, NEXT Architects, en Mos Ecologisch Advies en Onderzoek. Op 18 oktober 2021, twee maanden eerder dan gepland, is de weg opengesteld voor het autoverkeer en is de Groenste Weg van Brabant een feit.

Visie

Een robuust groen en ecologisch raamwerk van landschapsstructuren vormt de drager van de inpassing van de weg. Een dominant landschap met brede kruidenrijke wegbermen, versterkte landschapsstructuren, natuurvriendelijke bermsloten en houtsingels bepalen de inpassing van de weg en de 10 kunstwerken. De nieuwe weg van 8,5 kilometer slingert als sobere lijn door dit waardevolle landschap. Nieuwe beplanting voegt zich in soorten, vormgeving en structuren naar het bestaande en heeft een meerwaarde voor ecologie. De kunstwerken zijn ingetogen. Hun subtiele ranke boogvorm maakt ze familie en schept een panorama voor de weggebruiker in het prachtige Brabantse landschap.

H+N+S Landschapsarchitecten werkte in een breed team van specialisten aan de uitwerking van de landschappelijke inpassing. Via integrale wekelijkse werksessies is cyclisch doorgewerkt van aanbiedingsontwerp, via voorlopig ontwerp, naar definitief ontwerp. Daarbij liep het team ruimtelijke kwaliteit enigszins voor op het technisch wegontwerp, de hydrologische modellering en de civiele uitwerking van de kunstwerken. Onderdeel van het proces was een frequente afstemming met de opdrachtgever, de belangrijkste stakeholders en een Centraal Overleg Welstand waarin de drie gemeentes vertegenwoordigd zijn. Zodoende zijn wensen en advies van belangenpartijen direct meegenomen in het ontwerp.

Anderzijds bestond ons werk uit de concrete uitwerking van de landschappelijke inpassing en beplanting van de N69 op basis van het Beeldkwaliteitsplan opgesteld door wUrck.  Anderzijds uit de bewaking van de kwaliteit in de rol van Manager Ruimtelijke Kwaliteit (MRK). De MRK was onderdeel van het kernteam van Boskalis, rapporteerde maandelijks aan de provincie, was betrokken in afstemmingen met stakeholders en zat de overleggen met de welstandscommissie voor. Hiermee waren de aangeboden prestaties en kwaliteiten in het hele ontwerpproces geborgd.

GROEN RAAMWERK VAN LANDSCHAPSLIJNEN

Een belangrijk onderdeel van de landschappelijke inpassing vormt het raamwerk van landschapslijnen. Bestaande kruisende landschapsstructuren zoals houtsingels en lanen zijn versterkt en nieuwe structuren zijn toegevoegd. Naast dat deze structuren de inpassing en wegbeleving bepalen hebben ze ook een belangrijke ecologische functie. De structuren vormen natuurlijke hop-overs waardoor o.a. vleermuizen zonder kunstmatige ingrepen de weg kunnen passeren. Voor kleine zoogdieren en amfibieën zijn op basis van veldinventarisaties van wildroutes 11 droge of natte faunapassages geïntegreerd in het werk.

Parallel aan de weg zijn de brede zijbermen als insectenbermen aangelegd en beheerd. De bermsloten zijn ondiep aangelegd en voorzien van een flauw buitentalud van 1:5. Hiermee vervullen ze zowel een ecologische functie als een bergingsfunctie voor het wegwater wat ter plaatste kan infiltreren. Beplanting is vervolgens uitgezocht op zowel landschappelijke karakteristieken als ecologische waarde.

BEEKDALEN

Het nieuwe tracé van de N69 kruist het beekdal van de Run en van de Keersop. Hiervoor zijn twee beekdalbruggen van respectievelijk 250 en 310 meter lengte gerealiseerd. De beekdalbruggen lopen hoog op wijduitstaande poten over het beekdal. Hierdoor vormen de kunstwerken geen fysieke barrière voor de meanderende beek met haar natuurwaardes en kunnen recreanten en grote doelsoorten als de ree ongestoord de N69 passeren. In de beekdalen voert Waterschap de Dommel een beekherstelproject uit waarbij ook broekbossen en beemden worden hersteld.

Ook de N397, de entree van Dommelen met een aansluiting op de N69, kruist het beekdal van de Keersop. Oorspronkelijk was er in de uitvraag een duikerbrug voorzien op deze locatie. Om ook de volledige barrièrewerking van de N397 op te lossen heeft het team van Boskalis een kans aangeboden om hier ook een volwaardige beekdalbrug te ontwerpen. Deze brug vormt familie van de twee beekdalbruggen en schept met 50m lengte ruimte om de Keersop, een ecologische verbinding voor de grootste doelsoorten en recreatieve verbindingen ongestoord de N397 te kruisen. De kans is verzilverd en inmiddels gerealiseerd.

GEBIEDSICONEN, DUURZAAMHEID EN INNOVATIE

Tot slot heeft Boskalis op een drietal punten waarde toegevoegd aan het project. Ten eerste zijn rondom de N69 gebiedsiconen gerealiseerd in de vorm van Breuklijnbanken. Deze iconen kennen een artistieke lading en een recreatieve functie. Ze dragen bij aan de herkenbaarheid van het gebied en bieden een verwondering voor de recreant. Ten tweede vormt duurzaamheid in de vorm van CO2 besparing een belangrijk speerpunt bij de uitwerking. Er is een enorme materiaalbesparing in het project gerealiseerd (ten opzichte van de uitvraag), in de uitvoering zijn biobrandstoffen en nieuwe asfalttechnologieën toegepast en de twee beekdalbruggen zijn voorzien van schermen met geïntegreerde zonnecellen. Hiermee wordt meer energie opgewekt dan de weg met verlichting en pompinstallaties verbruikt. Tot slot zijn vijf innovaties op het gebied van circulaire economie en bio-based materialen uitgevoerd waaronder een fietsbrug van voorgespannen geopolymeer beton. Hiermee wordt invulling gegeven aan de Green Deal van de Provincie Noord-Brabant en wordt een duw in de rug aan producenten gegeven die experimenteerruimte of schaalvergroting nodig hebben om hun productinnovatie een stap verder te helpen.

Dat de Groenste Weg van Brabant bijzonder is, is ook binnen de vakwereld niet onopgemerkt gebleven. Het project is geselecteerd voor de betonprijs (uitreiking in 2022), en heeft de duurzame parel in de GWW gewonnen. Daarnaast is het project opgenomen in het jaarboek 2021 met de beste projecten voor de landschapsarchitectuur en de stedenbouw.

Officiële projectwebsite

VOETGANGERSBRUGGEN

Onderdeel van het wegontwerp zijn drie voetgangersbruggen, gelegen in bosgebied Heers, bosgebied Einderheide en nabij de Keersopperbeemden. De voetgangersbruggen zijn vormgegeven om in één gebaar de weg over te steken. Recreatieve routes worden aan beide zijden van de N69 samengebracht op een verhoogd plateau. Dit plateau is onderdeel van het microreliëf welke reeds aanwezig is in het terrein. Vanaf dit plateau leidt een flauwe en brede trap de voetganger over de N69. De balustrade omarmt de route. Een houten lamellenhek zorgt voor transparantie vanaf de N69. Taluds worden ingeplant met gebiedseigen vegetatie met een accent van brem. Het kunstwerk zelf heeft vanuit het wegbeeld gezien hetzelfde gebogen slanke silhouet als alle andere bruggen.